विश्वगूढ तुम्हां उलगडेल केव्हा ।
विचारे विसावा मिळे कैसा ॥
भक्तिच्या नेत्रांनी विश्व हें पाहून ।
रहस्य जाणून चला घेऊ ॥
दिव्य माझे प्रेम जाणितें अज्ञेये ।
ज्ञान दृष्टीं जयां - ओळखीन ॥१४९॥
प्रकाशाचे मूळ येथेंच दिसते हे।
काळी जी कोजळ (काजळी) - दिव्याची या ॥
निळया या बुबुळीं तेज किरणें निघती।
जीवनें जन्मती - मृत्यूमध्यें ॥१५०॥
आचार सरितेंत आत्म बिंबाची या ।
तरंगावी छाया - पूर्णतेनें ॥
सिद्ध करणें असे तयामध्ये व्हावी ।
सिद्ध व्यष्टि देवी - पूर्णतेनें ॥
धर्माची नीतीची - प्रेमाची सत्याची ।
पूर्तता व्हायाची - अशा योगे ॥१५१॥
सिद्धता पूर्णतेने
समर्याद माझें सारेंच अस्तित्व ।
म्हणूनी हें द्वित्व अनुल्लंघ्य ॥
एकत्व भोगाया - नाश लागे व्हावा ।
तो कसा सोसावा - सांततेनें ॥
माझाच जाहला जरी तेव्हां अस्त ।
एकत्व भोगीत - कोण राही ॥१५२॥
आत्म्याचे वर्धन - नाश जो स्वत्वाचा ।
मृत्यू जीविताचा जन्म हेतू ॥
स्वत:ला विसरावें स्वेतरांच्यासाठी।
अनंतेच्या काठी - सांततेला ॥१५३॥
दोन आत्म्यामध्ये यावी एकात्मता ।
गूढ हें सर्वथा - सुटे कोणा ॥
ऐक्य जें तयांचें सदां होई भव्य।
तयाचा स्वभाव अविज्ञात ॥
विचारी उच्चरी - अंतरी आचारी।
साम्यता का करी असा वास ॥
आत्म बाळे सारी एकाच आईची।
वासरे गाईची एकल्याच॥
म्हणूनी हें होते ऐक्य असले रम्य ।
कुणीसे सांगते - असे मजला ॥१५४॥
मागील (दिव्य)ते अनुभव विरुनियां गेले ।
ते पुन्हां आणिले कुणी चित्ती ॥
गीत ते संपले फुटूनी हे नाद।
काढिती झाले स्तब्ध पडसाद- पुन्हा पुन्हा ॥
स्वप्न तें भंगले नेत्र मिटलेले का।
आयुष्य संपले - श्वास कां हा ॥१५५॥
स्मृतीच्या मंदिरी अनुभवांचा नाच।
चालुं दे असाच सर्व काळ ॥
हरपलेले दृश्य पुन्हां केव्हां पाहूं।
अर्थ कैसा गाऊं पुन्हा गानीं ॥
सखी माझी स्मृती असेल जोवरी ।
जीव हा तोवरी - धरी श्वास ॥१५६॥
आतांचाच काल असे हा कारण।
भूत भावि क्षण - सिद्ध होण्या ॥
आतांच्या भाषेत - बोलतो जे काल ।
वर्तमान हेंच कालाचें मंदिर ॥१५७॥
जेथ नांदणार - भूत भावी
स्मृतीचे निर्णय अनुमान रुपाचे ।
त्यांत ना सत्याचे खरें तत्त्व ॥
दर्पणांतली ती स्वरुपे विकृत ।
तयांनी न कळत - मूळरुप ॥१५८॥
मला जें जें वाटे असे तें मायिक।
कसें हें ठाऊक - परी मजला ॥
सत्य नसते जरी माझ्या स्वत्वाखाली।
असत्ये समूळी समजती न ॥१५९॥
`इच्छा' असे आंत `इष्ट' तें जगताचें।
ऐक्य त्या दोघांचें व्हावयाचें ॥
विश्व नसतें माझ्या विणे दुसरे काही।
आस भंग होई। सदा हां कां? ॥
बाह्य सृष्टीपाशीं करूनी यां युद्ध।
होतसे संसिद्ध - इच्छिलेलें॥१६०॥
सांत अस्तित्वांचे अनंतीं मज्जन।
होई कैसे ते न मला ज्ञेय॥
शब्दा शब्दा ते न मला ज्ञेय।
शब्दा शब्दा ज्ञात कसे व्हावें गीत ॥
सिद्ध होत अर्थ - पूर्ण ज्यांत।
शब्दा शब्दा ज्ञात कसा व्हावा अर्थ ॥
समग्र वाक्यांत - अवतरे जो।
प्रत्येक तंतूला स्वरूप जाळयाचे ॥१६१॥
कसे नसते कळायाचे समग्रत:
जेथ तेथे आहे वास त्या नसत्याचा ।
कुठे ना `असत्यां' चा मिळे ठाव ॥
अनंतता मात्र धनीण ‘असत्या’ची ।
इतर सर्वस्वांची - नसे सोय ॥
नसत्यांत जे थोडे - बिंब ते ना ‘असते’ ।
(`नसते' हा मूळ शब्द) तयांनी चालतें विश्व सारे ॥१६२॥
विचार करितांना आधी इच्छा येई।
इष्ट मात्र होई - मनन हेतू ॥
ज्ञान सारे माझे असे असायाचे।
मनो विकृतीचे बाह्य रुप ॥१६३॥
विकारांचा वास, चित्तांत असतांना।
सत्याच्या दर्शना, कसा जाऊं ॥
खळबळाट चाले, जलाच्या या पृष्ठीं।
पाहि कैसी दृष्टि, तिथे चंद्रबिंब ॥१६४॥
भविष्याचे नेत्र लावुनीया आता।
देखता जगा या भुले जीव ॥
कधी कोठे तरी मिळषल व्हावे तें।
असे हे वाटते प्रतिक्षणी का? ॥
परी वर्तमान आहे अजरामर।
भावि जन्मणार कसा केव्हा ॥
‘नन्तरी’ चे नेत्र - लावुनीया आतां ।
देतसे जीविता - वेड असले ॥१६५॥
०२-०९-१९५८